Sterilisatie bij honden

De meeste honden worden voor het eerst loopsheid tussen de 6 en 18 maanden. Het is vaak afhankelijk van de grote van de hond en het ras wanneer het gebeurd. De meeste honden zijn tussen de 7 en 10 maanden voor het eerst loops. Globaal kunnen we stellen dat kleine hondjes eerder loops worden dan grote honden.

Tijdens de loopsheid verliest een teef bloederig vocht uit de vagina. De vulva gaat (sterk) zwellen en uw hond wordt aantrekkelijk voor reuen. Meestal kunt u aan alle drie de symptomen merken dat uw hond loops is. Maar bij sommige honden valt het bloed amper op, en bij andere valt de zwelling van de vulva mee. Bijna altijd vinden andere honden uw hond wel erg interessant!

Gemiddeld worden niet-gesteriliseerde teven elke 7 maanden loops (met een normale variatie van 4-12 maanden).

Tijdens de loopsheid verandert de hormoon huishouding van de teef. Het is een normale cyclus bedoelt om zich voort te planten.

• In de eerste fase van de loopsheid verliest de teef bloed, maar ze wil nog niets van de reu weten. Deze periode duurt gemiddeld 9 dagen (variatie 3-17 dagen).
• In de periode daarna accepteert de teef (meestal) een dekking. Ook deze periode duurt bij de gemiddelde teef 9 dagen (variatie 3-21 dagen). De zwelling van de vulva en de uitvloeiing neemt meestal af. In deze periode is de teef vruchtbaar.
• In de 54 dagen durende fase die hierop volgt, produceert elke teef, zwanger of niet, het zwangerschapshormoon progesteron.

Tijdens de loopsheid bereid de baarmoeder zich voor om zwanger te worden. De baarmoederwand wordt wat dikker. Maar anders dan bij vrouwen wordt de wand niet meer zo dun als ervoor. De wand wordt bij iedere loopsheid iets dikker, en er kunnen ook cystes gaan ontwikkelen (Cysteuze Endometrium Hyperplasie / CEH).

De oudere teef gaat niet in de overgang zoals bij vrouwen. Wel kan de cyclus minder regelmatig worden en wordt ze minder vaak loops (vaak nog maar 1x per jaar).

Na de loopsheid (die dus zo’n 3 weken duurt) neem na 54 dagen de hoeveelheid progesteron af.

De zwangere teef zal een hoog progesteronspiegel in het bloed houden tot ze gaat bevallen.
De niet-zwangere teef wordt schijnzwanger. Ze vertoont hetzelfde gedrag als de bevallen teef: nesteldrang, de melkklieren kunnen opzwellen, soms zelfs melk geven. In sommige gevallen gedraagt de teef zich zo vervelend dat u de hulp van de dierenarts wilt inroepen. Ze wordt erg dominant/ agressief naar andere honden. Of ze wilt een paar dagen totaal niet eten. Of ze is heel erg aanhankelijk en blijft maar bij u in de buurt en kijkt ‘alsof ze verliefd’ is op u.

Er bestaan medicijnen die de verschijnselen van schijnzwangerschap verminderen.
De schijnzwangerschap is dus meestal zo’n 6 weken na de loopsheid en zal normaal gesproken weer stoppen na 2 weken.

Na de schijnzwangerschap / bevalling gaat de teef een periode in waarin nauwelijks vrouwelijke hormonen worden geproduceerd. Na 4 tot 12 maanden zal ze weer loops worden.

Bij een sterilisatie van de teef worden de eierstokken verwijderd, deze produceren namelijk de hormonen die de loopsheid veroorzaken. En deze hormonen geven ook risico op gezondheidsklachten. Dus die halen we samen met de eierstokken (ovaria) weg. Als alleen de eileiders zouden worden afgebonden, zoals bij de vrouw, zou de teef alleen onvruchtbaar worden. Eigenlijk is de operatie dus een castratie, net zoals bij de reu (maar dan hallen we de teeltballen (testikels) weg.

De belangrijkste redenen om een teef te steriliseren zijn:

• U wilt geen pups
• U wilt geen loopse hond
• U heeft veel last van de schijnzwangerschap van uw hond
• Medische voordelen.

De medische voor- en nadelen van sterilisatie zijn nog niet volledig goed onderzocht. Artikelen spreken elkaar soms tegen en betrouwbare grote cijfers ontbreken soms (met name als we kijken naar ras-specifieke cijfers).

- Baarmoederontsteking

Ongeveer 25% van alle niet-gesteriliseerde teven krijgt uiteindelijk een baarmoederontsteking.

Een baarmoeder ontsteking is een ernstige en potentieel dodelijke aandoening. De baarmoeder (een hond heeft 2 baarmoederhoornen) raakt geïnfecteerd met bacteriën en er komt pus in de baarmoeder te staan.

Er zijn 2 types baarmoeder ontstekingen:

1) Hierbij komt er pus uit de vulva (de baarmoedermond is open). En dit valt dus goed op. De pus stinkt ook.
2) Hierbij komt er geen pus uit de vulva (de baarmoedermond blijft gesloten), waardoor de geheel baarmoeder zich vult tot een hele grote zak met pus. Dit is de gevaarlijkste variant van baarmoederontstekingen omdat deze baarmoeder kan knappen door de spanning en de pus en de bacteriën dan vrij in de buik komen wat lijdt tot een (dodelijke) buikvliesontsteking.

De baarmoederwand wordt bij iedere loopsheid is dikker en er kunnen cystes ontstaan (CEH). Tijdens de loopsheid komt de baarmoedermond een heel klein beetje open, waardoor er een risico bestaat dat er bacteriën in de baarmoeder komen. Daarom zien we baarmoeder ontstekingen vaak vlak na de loopsheid.

Hoe kunt u een baarmoeder ontsteking herkennen?

Bij type 1 ziet u de pus, dus dat is makkelijk. Maar bij beide types van de baarmoederontsteking komt er gifstoffen vrij die er voor zorgen dat de nieren van uw hond minder goed gaan werken. Hierdoor ziet u dat uw hond ineens opvallend meer gaat drinken en plassen! Daarnaast kan uw hond slomer worden, slechter gaan eten en een dikkere buik krijgen. Haast is geboden, want de kans op een goed herstel zonder overlijden is vele malen groter als we de baarmoederontsteking in een vroeg stadium ontdekken.

Een gesteriliseerde teef kan geen baarmoederontsteking krijgen, ook al halen we alleen eierstokken weg. Vroeger werd ook de baarmoeder verwijderd, maar dit is dus niet meer nodig. Als er geen hormoon invloed meer is op de baarmoeder, is er geen risico meer. En de eierstokken kunnen heel makkelijk verwijderd worden met een kijkoperatie.

- Melkkliertumoren

Honden kunnen net als vrouwen borstkanker krijgen.

Er bestaan bij honden globaal drie varianten van melkkliertumoren: Goedaardige, Kwaadaardige en een variant die hier tussen in zit. Melkliertumoren zijn een van de meeste voorkomende tumoren bij de teef. Ongeveer de helft van de melkkliertumoren bij de hond is goedaardig.

Melkkliertumoren zijn meestal goed te voelen, als kleine knobbels in het melkklierweefsel. Dit weefsel loopt als 2 strengen (links en rechts) van tussen de achterpoten tot ongeveer halverwege de borst. Als u denkt dat uw hond een melkkliertumor heeft, wacht niet tot die groeit maar maak een afspraak bij uw dierenarts.

• Sterilisatie voor de eerste loopsheid zou de kans op melkkliertumoren met meer dan 90% verminderen.
• Na elke loopsheid neemt de kans op een melkkliertumor op latere leeftijd toe.
• Na de 3de- 5de loopsheid zou een sterilisatie geen positief effect hebben op de kans op melkliertumoren, hoewel onderzoeken elkaar op dit gebied nog altijd een beetje tegen spreken. Daarom adviseren we momenteel dat u uw hond voor de derde loopsheid laat steriliseren (als u uw hond wilt steriliseren).
• Recent onderzoek laat zien dat na sterilisatie op latere leeftijd wel de kans op nieuwe melkkliertumoren minder wordt, maar niet dat gesteriliseerde dieren daardoor langer leven.
• Als uw hond al melkkliertumoren heeft, heeft het steriliseren van de gemiddelde teef geen voordelen voor de behandeling. Omdat goedaardige zwellingen van de melklieren afnemen, zijn nieuwe tumoren soms wel sneller te ontdekken na sterilisatie. Bij teven met een hoge concentratie oestrogenen in het bloed en met tumoren die receptoren voor dit hormoon hebben, is het verwijderen van de eierstokken wel zinvol.

- Suikerziekte

Het zwangerschapshormoon progesteron zorgt voor een verhoogde suikerproductie in het lichaam. Dit is dus in de loopse periode tot en met eind van de schijnzwangerschap. Deze verhoogde glucoseproductie in het bloed kan lijden tot definitief Suikerziekte (Diabetis Mellitus).

Het is dus verstandig om uw teefje te steriliseren als ze suikerziekte heeft, en nog niet gesteriliseerd is. Mocht de suikerziekte in de periode van verhoogd progesteron ontstaan, dan kan het op tijd steriliseren vaak voorkomen dat de suikerziekte definitief wordt.

Helaas zijn er ook nadelen van een sterilisatie. Het kost uiteraard geld en uw hond ondergaat een narcose en operatie, waarbij zij na de operatie van moet herstellen.

- Operatierisico

Bij elke operatieve ingreep kan er iets misgaan. Over het algemeen vallen de risico’s mee. Mede ook omdat de teefjes die gesteriliseerd worden, meestal zo’n jaar oud zijn en dus in de bloei van hun leven zijn. Een goed algemeen onderzoek (en eventueel bloedonderzoek) kan aangeven of uw hond meer risico loopt dan normaal. Er is zowel een narcose risico, als een risico op complicaties tijdens en na de operatie.

Dankzij de kijkoperatie verkleinen we het ongemak, de hersteltijd en het risico op complicaties tijdens de operatie. Maar een (kleine) infectie na de operatie blijft een (zeer klein) risico. Ook de narcose geeft een risico. Het is mogelijk dat een dier tijdens of na de operatie overlijdt als gevolg van de narcose. Goede narcose bewaking met een infuus en een para-veterinaire assistente die ook goed oplet tijdens de operatie is dan wel zo fijn.

- Incontinentie van de urine.

Incontinentie van de urine is een vervelend probleem. Als u hond ligt kan er een beetje urine uit de blaas komen. De sluitspier van de blaas is iets te zwak om de blaas goed ‘dicht te houden’. Het komt met name voor bij gesteriliseerde teven, minder bij intacte teven en reuen.

De kans op incontinentie is groter bij grotere rassen en (vermoedelijk ook) bij honden met een staartamputatie (wat in Nederland al jaren verboden is).

Het tijdstip van sterilisatie lijkt geen effect te hebben op de kans om incontinent te worden. Toch adviseren we op dit moment om een grote hond (of een risico hond) 1x loops te laten worden. Het idee is dat de blaassluitspier daardoor wat beter blijft werken, hoewel dit nog niet volledig bewezen is.

Bepaalde rassen zijn gevoeliger voor incontinentie; de Poedel, Rottweiler, Boxer en Dobermann.

Er zijn, indien nodig, medicijnen beschikbaar die de incontinentie kunnen verminderen of stoppen. En in de ergste gevallen bestaat er een operatietechniek. Maar het blijft natuurlijk vervelend als het uw hond overkomt.

- Vetzucht

Gecastreerde dieren hebben minder eten nodig dan niet gecastreerde dieren. Daarnaast hebben ze vaak wat meer eetlust gekregen. Als de hoeveelheid voer/ energie die ze binnen krijgen, na de operatie niet wordt verminderd, zal een teefje aankomen. Let dus op de hoeveelheid voeding en tussendoortjes na de sterilisatie.

- Slechte vacht

Sommige halflang/langharige hondenrassen kunnen een mindere kwaliteit van de vacht ontwikkelen na sterilisatie. Met name aan de zijkant komt er wat ‘pluizig’ haar tussen de normale vacht.

- Tumoren

Er zijn artikelen die aangeven dat gesteriliseerde teven meer tumoren krijgen. Andere artikelen beweren dat dit komt, omdat gesteriliseerde teven ouder worden. Ook zou dit mogelijk wat meer ras-gebonden zijn. Maar er is nog onvoldoende onderzoek gedaan om hier al wat over te kunnen zeggen.

- Orthopedische klachten

Gesteriliseerde teven groeien iets langer door dan ongesteriliseerde teven. Kruisbandproblemen zouden vaker voorkomen bij gesteriliseerde teven, maar mogelijk komt dit ook omdat deze honden te zwaar zijn geworden.

Een teefje die 1x loops is geweest is zal zo goed als uitgegroeid (de groeischijven zijn dan gesloten), en zal niet veel verder groeien. Ook hierom adviseren we om grote rassen 1x loops te laten worden.

Een sterilisatie kan het best worden uitgevoerd in de geslachtshormoonvrije periode. De doorbloeding van de eierstokken en baarmoeder is in die periode laag. De kans op complicaties is daarom het kleinst.

Dit kan natuurlijk ook als u al één of meerdere nestjes met uw hond gehad heeft.

Wetenschappers zijn het niet eens over de leeftijd waarop teven het best gesteriliseerd kunnen worden. Maar gezien de voor- een nadelen van operatie, en de leeftijd waarbij we deze voor- en nadelen zien adviseren wij het volgende:

- Wij adviseren alle teven om 1x loops te laten worden. En dan 2 tot 3 maanden later, na het eind van de loopsheid, te castreren.
- Zeker bij kleinere honden (onder de 20 kg) is het prima om al voor de eerste loopsheid, op een leeftijd van 6 tot 7 maanden de operatie al te laten uitvoeren.
- Het is ook bij mogelijk om grote honden op 6 tot 8 maanden te laten steriliseren, indien u dit echt wenst. Maar zoals aangegeven doen we dit liever na de eerste loopsheid zodat de hond dan ongeveer 1 jaar oud is, en grotendeels uit gegroeid zal zijn.